Edito
Als ons land zou worden bezet, aan welke kant zou u zich dan bevinden: de verzetsheld(in), de collaborateur, of de silent majority? De Russische inval in Oekraïne, een buurland van de Europese Unie en de NAVO, doet ons opnieuw stilstaan bij vragen die sedert de Tweede Wereldoorlog tot het verleden leken te behoren. Toch was het een zeer pertinente vraag voor onze voorouders: al eeuwenlang waren zij gewoon aan ‘vreemde’ machthebbers die vaak de volkstaal niet machtig waren. Maar wat als het land effectief door buitenlandse troepen werd bezet en onder controle stond van een regime dat wetten oplegde die radicaal indruisten tegen de lokale gewoonten?
Het is dit jaar precies 225 jaar geleden dat onze streken in de ban waren van de Boerenkrijg, een opstand tegen onder meer de opgelegde dienstplicht en andere repressieve maatregelen van de Franse bezetter. Haasdonk heeft zich door een reeks Boerenkrijgherdenkingen op de kaart gezet als echte Boerenkrijggemeente. Maar ook in Beveren vonden heftige schermutselingen plaats. Dit jaar wordt ook het tweehonderdjarige overlijden herdacht van Jan Frans ‘Eximius’ Van De Velde in die laatste gemeente, een vermaard theoloog en één van de leidende figuren in het intellectuele verzet tegen de Oostenrijkse en Franse overheden op het einde van de achttiende eeuw, maar vooral belangrijk als redder van de Leuvense bibliotheekcollectie. Richard Willems analyseert hoe de Boerenkrijgherdenkingen in Haasdonk ontstonden op het einde van de negentiende eeuw om steeds van karakter en invulling te veranderen. Kevin Poschet staat stil bij de wijze waarop Eximius Van De Velde in diezelfde periode werd gerecupereerd ten dienste van eigentijdse politieke opvattingen. Freddy Buys haalt dan weer de lotingtrommel, steevast een symbool van de strijd tegen de verplichte dienstplicht, uit ons heemkundig museum van onder het stof en komt tot verrassende vaststellingen.
Voor lokale besturen was het in deze periode vaak moeilijk navigeren tussen gehoorzaamheid aan de hogere besturen en bescherming van de lokale bevolking. Carine Goossens dook in het gemeentearchief enkele opmerkelijke vondsten op: aan de hand van de brieven aan de ‘Franse’ burgemeester Eugène Limpens én een omzendbrief betreffende de Boerenkrijg, toont ze aan hoe het lokale gemeentebestuur voortdurend onder druk stond van haar administratieve meerderen. Bert Verwerft kwam dan weer het persoonlijke archief op het spoor van de Beverse pastoor Jan Baptist Cypers, één van de vele geestelijken die weigerden zich te buigen naar de wil van de Franse revolutionairen, en weet een verrassend beeld te schetsen van zowel de pastoor als de dorpsnotabelen.
Dit nummer staat in het teken van een revolutionair tijdperk en hoe wij dat vandaag herdenken. In november vorig jaar is ons vertrouwd bestuurslid Aurèle De Witte ons ontvallen. Aurèle was een echte specialist over deze periode en we hadden maar al te graag op zijn expertise beroep kunnen doen voor dit nummer, dat mede in hommage aan hem is opgedragen.